|
||||||||||
|
 |
Historia okręgu i miasta Olsztynka przedstawiona według źródeł przez doktora Maxa Toeppena dyrektora Gimnazjum
Wstęp Grzegorza Białuńskiego i Grzegorza Jasińskiego* Historia okręgu i miasta Olsztynka autorstwa Maxa Toeppena jest jedną z najwcześniej opublikowanych monografii, dotyczących przeszłości mazurskich miasteczek i ich okolic, a przynajmniej pierwszą tak szczegółową i obszerną, przy tym napisaną już w sposób nowoczesny, z pełnym aparatem krytycznym. W końcu jej autorem jest znany i ceniony historyk, badacz dziejów ziem pruskich. Niewątpliwie stanowiła ona również inspirację i wzór do kolejnych podobnych opracowań. O Maxie Polluxie Toeppenie wiemy sporo, jemu i jego twórczości poświęcono już kilka poważnych artykułów, stąd nie ma potrzeby powtarzania szczegółowo tych wiadomości. Przypomnijmy tylko najważniejsze fakty z jego życia i największe osiągnięcia naukowe. Urodził się 4 lipca 1822 roku w Królewcu w rodzinie wyższego urzędnika. Nauki pobierał w rodzinnym mieście, w 1839 r. skończył tamtejszą najlepszą szkołę średnią - kolegium fryderycjańskie (Friedrichskollegium). Następnie podjął studia na uniwersytecie królewieckim, zakończone w 1843 r. dyplomem doktora nauk filozoficznych. Zaczął uczyć w swoim byłym gimnazjum, w 1847 r. habilitował się, przeprowadzając analizę pruskiej historiografii okresów średniowiecza i nowożytnego, po czym rozpoczął wykłady na Albertynie jako prywatny docent. Jednak nie kontynuował kariery naukowej. W poszukiwaniu pracy nauczycielskiej wyjechał do Elbląga i Poznania. W 1854 r. powrócił do Prus Wschodnich, aby - posiadając już spore doświadczenie pedagogiczne - 1 października objąć stanowisko dyrektora progimnazjum w Olsztynku. W tym miasteczku spędził następne piętnaście lat. O pracy Maxa Toeppena jako dyrektora wspomina się w samych superlatywach. To głównie dzięki jego staraniom podniesiono szkołę do rangi pełnego gimnazjum (1857), zresztą musiał tutaj przezwyciężać opory zarówno władz szkolnych, jak i samych rodziców uczniów, niechętnych zmianom i obawiających się wzrostu kosztów utrzymania dzieci w zreformowanej szkole. W czasie jego pracy w Olsztynku liczba uczniów zwiększyła się z 85 w 1854 roku do 221 w 1869 roku, podobnie nauczycieli - z sześciu do jedenastu. Podkreślano, że zwracał uwagę nie tylko na realizacje programu szkolnego, ale starał się rozbudzać zainteresowanie uczniów sztukami pięknymi i muzyką. To za jego czasów chór szkolny wprowadził do repertuaru muzykę Haydna, Mozarta, Mendelssohna-Bartholdy'ego. Widział też potrzebę rozwoju fizycznego, budując boisko sportowe. Warto wspomnieć, że w 1867 r. dyrektor otrzymał służbowy dom. Max Toeppen znany był także z pracy na niwie Kościoła ewangelickiego. To jego zaangażowanie sprawiło, że ostródzki oddział Związku Gustawa Adolfa (organizacji opiekującej się ewangelikami w diasporze) uznano w latach sześćdziesiątych XIX wieku za najaktywniejszy na terenie całych Prus Wschodnich. Dbał również o etyczną postawę swoich uczniów. Na pewno na jego pozycję wpływała także prowadzona w Olsztynku działalność naukowa, publikowane przezeń prace znane były już czytelnikom i kolegom naukowcom w całej prowincji Prusy. Co więcej, umieszczał je także w programach gimnazjum w Olsztynku, będących swoistymi wizytówkami szkoły średniej, dokumentującymi jej działalność. Tak więc część lokalnej sławy, jaką cieszył się Max Toeppen, spływała także na kierowaną przezeń szkołę. W ten sposób, jako dodatek dołączony do programu z 1859 roku, wydrukowana została także prezentowana tutaj Historia okręgu i miasta Olsztynka. W 1869 roku przeniósł się na kolejne 14 lat do Kwidzyna, gdzie pracował również jako dyrektor gimnazjalny, aby w 1882 r. objąć analogiczne stanowisko w Elblągu. Zmarł 3 grudnia 1893 r. (wkrótce po przejściu na emeryturę) jako ceniony, honorowy obywatel miasta Elbląga, obsypany odznaczeniami państwowymi, członek honorowy kilku towarzystw naukowych. 
*Grzegorz Białuński - historyk, dr hab., pracownik Ośrodka Badań Naukowych w Olsztynie. Autor kilku monografii poświęconych historii ziem pruskich od średniowiecza po XVIII wiek. Redaktor poświęconego dziejom Mazur czasopisma "Masovia".
Grzegorz Jasiński - historyk, dr, pracownik Ośrodka Badań Naukowych Naukowych Olsztynie. Autor kilku monografii i kilkudziesięciu artykułów poświęconych dziejom Prus Wschodnich Wschodnich Mazurów w XIX i WXX wieku. Redaktor "Rocznika Mazurskiego" |
|
|||||||
|
||||||||||
